Overzicht behandelingen

Wat is het?

5-ASA preparaten bevatten het werkzame bestanddeel 5-aminosalicylzuur. Deze stof remt ontstekingen op de darmwand. Je krijgt 5-ASA preparaten in specifieke gevallen bij de ziekte van Crohn.

Wanneer gebruik je ze?

Deze medicijnen kunnen worden gebruikt om een actieve ontsteking tot rust te brengen (inductiebehandeling), maar ook om een nieuwe ontsteking te voorkomen (onderhoudsbehandeling).

Hoe dien je ze toe?

5-ASA preparaten zijn beschikbaar in de vorm van capsules, klysma’s, korrels, tabletten en zetpillen. Capsules, korrels en tabletten neem je via de mond (oraal) in en klysma’s en zetpillen worden via de anus (anaal) toegediend. Welke toedieningsvorm je nodig hebt, hangt met name af van de plaats van de ontsteking. Per vorm komt de werkzame stof namelijk in een ander deel van je darmen vrij.

Dosering

Welke dosering je nodig hebt, is afhankelijk van het preparaat dat je gebruikt en een aantal andere factoren, zoals ernst van de ziekte en plek van de ontsteking. Gebruik altijd de dosering die je arts heeft voorgeschreven en nooit meer of minder.

Bijwerkingen

Naast het gewenste effect kunnen deze medicijnen bijwerkingen geven. Dit hangt onder meer af van de duur en de dosering.
Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van mesalazine.
Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van olsalazine.
Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van sulfasalazine.
Als je nog vragen over de 5-ASA preparaten hebt, neem dan contact op met je arts of apotheker.

Welke 5-ASA preparaten worden gebruikt bij Crohn?

Mesalazine is bekend onder de volgende merknamen: Asacol®, Mesalazine generiek, Mezavant®, Pentasa® en Salofalk®.
Olsalazine is bekend onder de merknaam: Dipentum®.
Sulfasalazine is bekend onder de merknamen: Salazopyrine® en Sulfasalazine generiek.

Deze tekst is gebaseerd op verschillende wetenschappelijke bronnen

• ECCO guidelines Crohn: Van Assche et al.: The second European evidence-based Consensus on the diagnosis and management of Crohn's disease: Definitions and diagnosis., Journal of Crohn's and Colitis (2010) 4, 7–27
• CBO 2009, RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN BIJ VOLWASSENEN
• Handleiding behandeling IBD 2014-2015
• Handleiding behandeling IBD 2014-2015
• SmPC sulfasalazine
• SmPC Mesalazine
• SmPC Olsalazine

Wat is het?

Corticosteroïden zijn de chemische variant van steroïden. Dit zijn hormonen die van nature door de bijnierschors worden aangemaakt. Ze onderdrukken het afweersysteem en hebben een sterke ontstekingsremmende werking.

Wanneer gebruik je ze?

Een behandeling met corticosteroïden is vooral effectief bij het opvlammen van de ziekte (inductiebehandeling).

Hoe dien je het toe?

Corticosteroïden zijn beschikbaar in de vorm van capsules, klysma’s, korrels, poeder voor injectievloeistof, schuim en tabletten. Capsules, korrels of tabletten neem je oraal in, klysma’s en schuim anaal en de opgeloste poeder wordt via een injectie (intraveneus) toegediend. Welke toedieningsvorm je nodig hebt, hangt onder andere af van de plaats en de ernst van de ontsteking.

Dosering

Welke dosering je nodig hebt hangt af van een aantal factoren. Gebruik altijd de dosering die je arts heeft voorgeschreven en nooit meer of minder. Wanneer corticosteroïden langere tijd gebruikt worden kun je er niet zomaar mee stoppen. Je moet dit te allen tijde afbouwen in overleg met je arts.

Bijwerkingen

Naast het gewenste effect kunnen deze medicijnen bijwerkingen geven. Dit hangt onder meer af van de duur en de dosering. In feite is niet zozeer sprake van bijwerkingen en complicaties, maar van bij corticosteroïdtherapie behorende werkingen die ongewenst zijn. De kans op bijwerkingen neemt af bij gebruik van corticosteroïden met een relatief korte werkingsduur, bij toepassing van een lagere dosis en toedieningsfrequentie, bij een kortere behandelingsduur en toediening 's morgens. De kans op bijwerkingen kan verder worden verkleind door zo veel mogelijk gebruik te maken van lokale toedieningsvormen.

Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, kijk op de geneesmiddeleninformatiebank.

Als je nog vragen over corticosteroïden hebt, neem dan contact op met je arts of apotheker.

Welke corticosteroïden zijn er?

Beclometason is bekend onder de merknaam: Beclometason generiek.
Betametason is bekend onder de merknamen: Betnesol Lavement® en Celestone®.
Budesonide is bekend onder de merknamen: Budenofalk®, Cortiment® en Enterocort®.
Hydrocortison is bekend onder de merknamen: Hydrocortison generiek en Solu-Cortef®.
Methylprednisolon is bekend onder de merknamen: Depo-medrol®, Methylprednisolon generiek en Solu-Medrol®.
Prednisolon is bekend onder de merknaam: Prednisolon generiek.
Prednison is bekend onder de merknaam: Prednison generiek.

Deze tekst is gebaseerd op verschillende wetenschappelijke bronnen

• ECCO guidelines Crohn: Van Assche et al.: The second European evidence-based Consensus on the diagnosis and management of Crohn's disease: Definitions and diagnosis., Journal of Crohn's and Colitis (2010) 4, 7–27
• CBO 2009, RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN BIJ VOLWASSENEN
• Handleiding behandeling IBD 2014-2015

Wat is het?

De stoffen 6-mercaptopurine, 6-thioguanine, azathioprine, ciclosporine en tacrolimus behoren allen tot de groep immunosuppressiva, maar zijn onderling heel verschillend. De overeenkomst tussen deze medicijnen is dat ze gericht zijn op het onderdrukken van het afweersysteem, maar ze doen dat elk op een specifieke manier. Door het onderdrukken van het afweersysteem, neemt de activiteit van de ontsteking af.

Wanneer gebruik je het?

Een behandeling met 6-mercaptopurine, 6-thioguanine en azathioprine wordt vooral gebruikt om een nieuwe opvlamming te voorkomen (onderhoudsbehandeling). Het duurt ongeveer 2 tot 4 maanden voordat het werkt en is daardoor minder geschikt voor het onderdrukken van een actieve ontsteking (inductiebehandeling). Bij ernstige vormen van Crohn kan methotrexaat worden gebruikt. Het wordt voornamelijk gebruikt om een acute ontsteking terug te dringen. Deze medicijnen kunnen gebruikt worden om zowel een actieve ontsteking (inductiebehandeling) te behandelen, als om een opvlamming van de ontsteking (onderhoudsbehandeling) te voorkomen.

Hoe dien je het toe?

6-mercaptopurine, 6-thioguanine en azathioprine zijn beschikbaar in de vorm van tabletten. Deze neem je via de mond in. Methotrexaat is beschikbaar in de vorm van poeder voor injectievloeistof en tabletten. De opgeloste poeder wordt via een injectie (intraveneus) toegediend en tabletten neem je via de mond in. Welke toedieningsvorm je nodig hebt, hangt onder andere af van de plaats en de ernst van de ontsteking.

Dosering

Welke dosering je nodig hebt, hangt af van het medicijn dat je gebruikt en een aantal andere factoren, zoals ernst van de ziekte en plek van de ontsteking. Gebruik altijd de dosering die je arts heeft voorgeschreven en nooit meer of minder.

Welke immunosuppressiva zijn er?

6-mercaptopurine is bekend onder de merknaam: Puri-Nethol®.
6-thioguanine is bekend onder de merknamen: Lanvis® en Tioguanine generiek.
Azathioprine is bekend onder de merknamen: Azafalk®, Azathioprine generiek en Imuran®.
Methotrexaat is bekend onder de merknamen: Emthexate®, Ledertrexate®, methotrexaat generiek en Metoject®.

Bijwerkingen

Naast het gewenste effect kunnen deze medicijnen bijwerkingen geven. Dit hangt onder meer af van de duur en de dosering.

Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van 6-mercaptopurine.
Voor meer informatie over thioguanine, lees de bijsluiter
Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van azathiopurine.
Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van methotrexaat.

Als je nog vragen hebt over de verschillende immunosuppressiva, neem dan contact op met je arts of apotheker.

Deze tekst is gebaseerd op verschillende wetenschappelijke bronnen

• ECCO guidelines Crohn: Van Assche et al.: The second European evidence-based Consensus on the diagnosis and management of Crohn's disease: Definitions and diagnosis., Journal of Crohn's and Colitis (2010) 4, 7–27
• CBO 2009, RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN BIJ VOLWASSENEN
• Handleiding behandeling IBD 2014-2015

Biologische medicijnen

Biologische medicijnen, ook wel biologicals genoemd, worden via een biotechnologische weg gemaakt. Dat betekent dat deze medicijnen met behulp van levende organismen of cellen worden gemaakt. Dit in tegenstelling tot ‘klassieke’ medicijnen, welke worden gemaakt door het samenvoegen van chemische stoffen.

Wat is het?

Een behandeling met biologische medicijnen onderdrukt het afweersysteem. Anti-TNF therapie onderdrukt de ontsteking stimulerende stof TNF-alfa. Dit is een lichaamseigen eiwit dat een rol speelt bij het ontstaan van ontstekingen. Integrine blokkers zijn ook biologische geneesmiddelen, maar met een ander werkingsmechanisme dan anti-TNF. Ze grijpen aan op het zogenaamde α4β7 integrine, een ander eiwit dat een rol speelt in het ontstekingsproces.

Biosimilars

Tegenwoordig zijn er ook zogenaamde biosimilars op de markt voor de behandeling van Crohn. Een biosimilar lijkt op een origineel biologisch geneesmiddel (het biologisch referentiegeneesmiddel), maar is niet in alle opzichten hetzelfde en is dan ook geen kopie daarvan. Elk biologisch geneesmiddel heeft namelijk unieke eigenschappen. Bovendien verschillen productieprocessen per fabrikant.
Uw arts zal u altijd informeren of u het origineel of een biosimilar krijgt toegediend.

Wanneer gebruik je het?

Wanneer er niet (meer) voldoende gereageerd wordt op andere behandelingen of wanneer je deze niet kunt verdragen, kunnen bij matige tot ernstige vormen van Crohn biologische medicijnen worden voorgeschreven. Deze medicijnen worden gebruikt om een actieve ontsteking tot rust te brengen (inductiebehandeling), maar ook om een nieuwe ontsteking te voorkomen (onderhoudsbehandeling).

Hoe dien je het toe?

Biologische geneesmiddelen zijn beschikbaar in de vorm van prikpen, injectie of een infuus. De injectievloeistof wordt thuis door middel van een injectiepen zelf toegediend en het infuus wordt in het ziekenhuis toegediend.

Dosering

Welke dosering je nodig hebt hangt af van het middel dat je krijgt voorgeschreven en een aantal andere factoren zoals de ernst van de ontsteking. Gebruik altijd de dosering die je arts heeft voorgeschreven en nooit meer of minder.

Welke medicijnen worden ingezet bij Crohn?

Tot de anti-TNF medicijnen behoren adalimumab en infliximab.
Adalimumab is bekend onder de merknaam: Humira®.
Adalimumab biosimilars onder de merknamen Amgevita®, Hulio®, Hyrimoz® en Imraldi®
Infliximab onder de merknaam: Remicade®.
Infliximab biosimilar onder de merknamen Inflectra® en Remsima®

Tot de anti-integrine blokkers behoort vedolizumab.
Vedolizumab is bekend onder de merknaam: Entyvio®.

Tot de anti-interleukine 12/23 behoort ustekinumab.
Ustekinumab is bekend onder de merknaam Stelara®.

Bijwerkingen

Naast het gewenste effect kunnen deze medicijnen bijwerkingen geven. Dit hangt onder meer af van de duur en de dosering.

Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter in de samenvatting van de productkenmerken van Humira/adalimumab, vanaf pagina 182.

Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van Amgevita®.
Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van Hulio®.
Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van Hyrimoz®.
Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter van Imraldi®

Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter in de samenvatting van de productkenmerken van Remicade/infliximab, vanaf pagina 48.

Voor meer informatie over Inflectra, lees de bijsluiter.

Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter in de samenvatting van de productkenmerken van Remsima.

Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter in de samenvatting van de productkenmerken van Entyvio/vedolizumab, vanaf pagina 28.

Voor meer informatie en een compleet overzicht van alle bijwerkingen, lees de bijsluiter in de samenvatting van de productkenmerken van Stelara.

Als je nog vragen hebt over de verschillende biologische medicijnen, neem dan contact op met je arts of apotheker.

Deze tekst is gebaseerd op verschillende wetenschappelijke bronnen

• ECCO guidelines Crohn: Van Assche et al.: The second European evidence-based Consensus on the diagnosis and management of Crohn's disease: Definitions and diagnosis., Journal of Crohn's and Colitis (2010) 4, 7–27
• CBO 2009, RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN BIJ VOLWASSENEN
• Handleiding behandeling IBD 2014-2015
• Vereniging innovatieve geneesmiddelen; brochure biologische geneesmiddelen en biosimilars

Wanneer opereren?

In bepaalde gevallen wordt overgegaan tot een operatie. Dit gebeurt in acute situaties, wanneer de behandelingen onvoldoende effect hebben, de bijwerkingen te heftig zijn of wanneer er complicaties ontstaan. Je arts zal altijd de voor- en nadelen van een operatie met je bespreken. Het is belangrijk om te weten dat een operatie niet altijd alle klachten wegneemt. Het kan voorkomen dat de ontsteking toch weer opvlamt. Daarom worden er na een operatie ook vaak medicijnen voorgeschreven als onderhoudsbehandeling en om mogelijke complicaties te voorkomen.

Voorbereiding

Voor een succesvol verloop van de operatie is een goede voorbereiding essentieel. Allereerst moet de huidige situatie en de algemene lichamelijke conditie in kaart worden gebracht. Hier is uitgebreid onderzoek voor nodig. Je kunt hierbij denken aan een endoscopisch onderzoek, röntgenfoto, MRI- en CT-scan, ECG (hartfilm), longonderzoek en een laboratoriumonderzoek. Pas wanneer alles duidelijk in kaart is gebracht wordt er pas besloten om wel of niet over te gaan tot operatie.

Wat voor operatie?

Aan de hand van het onderzoek wordt bepaald wat voor operatie het meeste effect heeft. In de regel wordt alleen het ontstoken deel weggehaald. In veel gevallen wordt het eind van de dunne darm en het begin van de dikke darm weggehaald. Hier komt de ontsteking namelijk relatief vaak voor.

Stoma

Als gevolg van de operatie kan het nodig zijn om (tijdelijk) een stoma aan te leggen. Een stoma is een kunstmatige uitgang in de buikwand om ontlasting af te voeren. Wanneer de gehele darm inclusief endeldarm wordt weggehaald is er altijd een stoma nodig. Bespreek de voor- en nadelen van een stoma met je arts.

Lees voor meer informatie over een stoma op de website van de patiëntenvereniging CCUVN: http://www.crohn-colitis.nl/behandeling/operatie/stoma/

Op de site van de stoma vereniging kun je de ervaringen van patiënten met een stoma vinden. http://www.stomavereniging.nl/Doe-mee/Ervaringen

Deze tekst is gebaseerd op verschillende wetenschappelijke bronnen

• ECCO guidelines Crohn: Van Assche et al.: The second European evidence-based Consensus on the diagnosis and management of Crohn's disease: Definitions and diagnosis., Journal of Crohn's and Colitis (2010) 4, 7–27
• CBO 2009, RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN BIJ VOLWASSENEN
• Handleiding behandeling IBD 2014-2015